Po 25 latach praktyki oraz rozwoju aktywności obywatelskiej, z uwagi na wielokrotne postulaty zmian zgłaszane w ostatnich latach przez środowisko organizacji pozarządowych, zaistniała potrzeba dostosowania przepisów ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Na podstawie tych uwag Zespół ds. rozwiązań finansowych i prawnych dla działalności społecznej i obywatelskiej w Kancelarii Prezydenta RP opracował projekt zmian ustawy. Ich głównym celem jest ograniczenie barier dla aktywności społecznej podejmowanej przez osoby indywidualne w ramach stowarzyszeń. Ja podkreślał Prezydent Bronisław Komorowski "bez silnego sektora pozarządowego nie uda się zbudować wystarczająco silnych wspólnot lokalnych”.
Projekt proponuje m.in:
1. Zmniejszenie ilości osób wymaganych do założenia stowarzyszenia rejestrowego z osobowością prawną i umożliwienie wyboru władz przed rejestracją. Zmiana pozwoli na zakładanie stowarzyszeń już 9 osobom, a nie tak jak dotychczas 15. Liczba ta jest kompromisem pomiędzy dążeniem do obniżenia progu minimalnej liczby założycieli, a zdolnością do wyboru organów oraz potrzebą zachowania formy stowarzyszenia jako realnej grupy osób. Obecnie zebranie i utrzymanie wymaganej ilości 15 członków staje się znaczącą barierą dla grup podejmujących inicjatywy społeczne.
2. Usunięcie udziału organu nadzorującego w postępowaniu rejestrowym stowarzyszeń oraz wprowadzenie możliwości działania stowarzyszenia jeszcze przed sądową rejestracją. Celem zmiany jest skrócenie procesu rejestracji nowych stowarzyszeń poprzez zniesienie konieczności przesyłania przez sąd rejestrowy całej dokumentacji do organu nadzorującego skutkującego oczekiwaniem na odpowiedź i wydłużaniem procedury. Zmiana uniemożliwia również ingerencję administracji w swobodę tworzenia stowarzyszeń.
3. Ograniczenie uprawnień organu nadzoru wyłącznie w zakresie zgodności działania stowarzyszenia z przepisami prawa i postanowieniami statutu. Ponadto w przypadku żądania przez organ nadzoru uchwał walnego zebrania członków, zobligowany jest on do uzasadnienia podejmowanych w stosunku do stowarzyszenia czynności.
4. Wprowadzenie możliwości zawieszania działalności i przekształcania stowarzyszeń. Instytucja łączenia i przekształcenia podmiotów powszechnie znana jest z prawa regulującego działalność gospodarczą. Poza przekształcaniem stowarzyszeń (stowarzyszenia, stowarzyszenia zwykłe) projekt zakłada również możliwość przekształcenia stowarzyszenia w spółdzielnię socjalną lub spółdzielnię pracy. Wprowadzenie tego typu rozwiązań umożliwi pełniejsze wykorzystanie energii osób i zasobów angażowanych do realizacji działań społecznych, jak i stworzy warunki dla naturalnego rozwoju inicjatyw społecznych i poszukiwania przez nie najwłaściwszych form działania z zachowaniem dotychczasowego dorobku.
5. Wprowadzenie zapisu o możliwości zatrudniania członków władz stowarzyszeń. Stowarzyszenia korzystające z dużych dotacji publicznych dla realizacji zlecanych im przez administrację zadań, winny mieć możliwość korzystania z profesjonalnych wynagradzanych organów zarządzających i profesjonalnej kontroli wewnętrznej. Dotychczas członkowie stowarzyszenia zasiadający w jego organach wykonują swe funkcje społecznie.
6. Zrównanie uprawnień działających społecznie członków stowarzyszenia z uprawnieniami wolontariuszy. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie nadaje uprawnienia wolontariuszom, uprawnienia osób zrzeszonych w stowarzyszeniu świadczących na jego rzecz prace społeczną nie zostały dotychczas uregulowane. Zrównanie uprawnień będzie możliwe jeśli stowarzyszenie przewidzi taką możliwość w statucie.
7. Zwiększenie znaczenia stowarzyszeń zwykłych poprzez nadanie im cech ułomnej osobowości prawnej. Najłatwiejszą formą zrzeszania się osób fizycznych powinny być stowarzyszenia zwykłe, których forma prawna dostosowana jest do lokalnych inicjatyw. Zmiany pozwalają korzystać stowarzyszeniom zwykłym m.in. ze zbiórek publicznych, darowizn, spadków i zapisów, środków publicznych, pozostawiając niezmieniony zakres odpowiedzialności członków stowarzyszenia majątkiem osobistym za zobowiązania stowarzyszenia.
8. Uporządkowanie i uściślenie regulacji terenowych jednostek organizacyjnych stowarzyszeń z osobowością prawną. Do najczęściej wymienianych przez przedstawicieli stowarzyszeń posiadających terenowe jednostki organizacyjne z osobowością prawną trudności należą, jak dotąd, problemy dot. rejestracji zmian statutowych, sprawy majątkowe (dot. własności, zobowiązań finansowych) oraz powoływania i odwoływania władz jednostek terenowych. Najbardziej odbiegającą praktyką od intencji twórców przepisów dot. podwójnej osobowości prawnej są przypadki dot. zmian statutowych. W związku z różną właściwością sądów dla stowarzyszenia i jednostek organizacyjnych, sądy rejestrowe zatwierdzają zmiany statutu stowarzyszenia niezależnie, to znaczy te zgłaszane przez władze stowarzyszenia, jak i te zgłaszane przez władze terenowej jednostki organizacyjnej z osobowością prawną. Efektem takiego procesu bywa zatwierdzanie przez sądy zmian statutu w dwu różnych wersjach. Zmiany mają na celu uregulowanie i rozwiązanie problemów stowarzyszeń rejestrowych, posiadających terenowe jednostki organizacyjne.
Zebrane w trakcie konsultacji opinie i uwagi dotyczące projektu ustawy pozwolą uzyskać odpowiedzi na pytanie: czy zaproponowane zmiany odpowiadają na dotychczas zgłaszane przez środowisko organizacji pozarządowych postulaty oraz wyczerpują listę niezbędnych zmian.
Zebrane uwagi posłużą do opracowania ostatecznej wersji projektu ustawy. Równolegle odbywać się będę konsultacje ze stroną rządową m.in. Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Finansów, Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej.
Uwagi do projektu można zgłaszać do :
za pomocą portalu mamzdanie.org.pl
pocztą elektroniczną na adres: lukasz.domagala@prezydent.pl
oraz pocztą tradycyjną na adres:
Biuro Polityki Społecznej Kancelarii Prezydenta RP
ul. Krakowskie Przedmieście 46/48
00-325 Warszawa
Załączniki:
Projekt nowelizacji
Uzasadnienie
