W tym roku obchodzimy 100. rocznicę bitwy warszawskiej, czyli ważnego dla Polski i Europy wydarzenia, które zadecydowało o zatrzymaniu bolszewickiego ataku na nasz kraj z zamiarem opanowania całego kontynentu i rozprzestrzenienia komunistycznej rewolucji na cały świat. Ważne akcenty tych zmagań związane są północno-wschodnią częścią obecnego powiatu legionowskiego. Ciężkie walki toczyły się w rejonie Serocka, Wólki Radzymińskiej i Nieporętu.
Z okazji 100. rocznicy bitwy warszawskiej zapraszamy do lektury krótkiego rysu historycznego. Przypominamy wydarzenia, które doprowadziły do zmagań na przedmościu Warszawy w 1920 r., a także skutki polskiego zwycięstwa.
Wojna polsko-bolszewicka 1919-21
Przyczyny
Rewolucyjna Rosja dążyła do podbicia odrodzonej po zaborach Polski w celu utworzenia na jej terenie kolejnej republiki radzieckiej. W 1918 r., po przegranej I wojnie światowej, wojska niemieckie ustępowały z okupowanych państw. Na mocy tajnego porozumienia jednostki wycofujące się ze wschodu oddawały teren Armii Czerwonej. Jednak Polacy sprzeciwiali się zajmowaniu swoich ziem przez nowego okupanta. Za początek wojny polsko-bolszewickiej najczęściej uznaje się rozpoczęte 5 stycznia 1919 r. walki o Wilno. Opanowane przez polskie oddziały samoobrony miasto tego dnia zaatakowane zostało przez wojska bolszewickie.
Walki przed bitwą warszawską
Na początku 1919 r. dopiero tworząca się polska armia wycofywała się pod naporem bolszewików. Już jednak w połowie kwietnia nastąpiła ofensywa, w wyniku której do Rzeczypospolitej włączono Wilno, Mińsk i Lwów. W 1920 r. Polacy kontynuowali atak docierając aż do Kijowa.
W maju 1920 r. inicjatywę zaczęła przejmować strona bolszewicka. Dzięki przerzuceniu na front setek tysięcy żołnierzy komuniści osiągnęli miażdżącą przewagę. Polskie wojska zmuszone do odwrotu zatrzymały wroga dopiero w pierwszej połowie sierpnia 1920 r., na tzw. przedmościu warszawskim. Rozpoczynała się bitwa, która miała zadecydować o dalszych losach Europy i rewolucji komunistycznej.
Bitwa Warszawska
Za początek bitwy nazywanej również Cudem nad Wisłą uznaje się zmasowany atak, który Armia Czerwona przeprowadziła na Radzymin 13 sierpnia 1920 r. Operacja miała otworzyć bolszewikom drogę do zdobycia polskiej stolicy. Po ciężkich walkach Radzymin padł, a armia sowiecka uderzyła w dwóch kierunkach – na Nieporęt i Jabłonnę oraz warszawską Pragę. Polacy nie ustępowali, w krwawych zmaganiach jeszcze raz zatrzymali bolszewicki atak. Najbardziej znane bitwy tego okresu stoczono pod Ossowem i nad Wkrą, w okolicach Nasielska. Również tereny dzisiejszego powiatu legionowskiego miały swój udział w zatrzymaniu bolszewickiej ofensywy. Pod Serockiem, Wólką Radzymińską i Nieporętem polskie pułki za ogromną cenę krwi kontratakowały nie pozwalając wrogowi iść w kierunku stolicy. Zdecydowany opór sprawił, że 15 sierpnia bolszewickie dowództwo zdecydowało o zatrzymaniu natarcia.
Obrona Warszawy na przedmościu miała dla zwycięstwa kluczowe znaczenie. To dzięki zatrzymaniu bolszewików w centralnej części Polski możliwy był oskrzydlający atak z linii rzeki Wieprz w rejonie Dęblina i Lubartowa. Polskie uderzenie całkowicie zaskoczyło bolszewików, którzy w jego wyniku zostali zagrożeni okrążeniem. Ich wojska rozpoczęły chaotyczny odwrót. Do polskiej niewoli dostało się ok. 60 tys. sowieckich jeńców.
Zakończenie wojny
Po zwycięskiej bitwie warszawskiej polska armia ścigała wroga odzyskując stracone tereny. Jesienią 1920 r. nastąpiła ofensywa znad Niemna. W ciągu 10 dni odzyskaliśmy Grodno docierając aż do Baranowicz, Nowogródka i Mińska. W połowie października strona bolszewicka poprosiła o rozejm. W wyniku traktatu pokojowego w Rydze, który strony podpisały 18 marca 2021 r. ustanowione zostały wschodnie granice Polski z Rosją Sowiecką i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Radziecką.
Skutki
Zwycięstwo Polski w wojnie polsko-bolszewickiej zadecydowało o losach Europy. Państwa zachodnie, wyczerpane I wojną światową, nie były gotowe na kolejny konflikt zbrojny. Polska, jako jedyna, wzięła więc na siebie ciężar zatrzymania komunistycznej rewolucji. Zwycięstwo ustaliło układ sił i granic zmieniony dopiero w wyniku II wojny światowej; pozwoliło na szybki rozwój naszej ojczyzny w okresie 20-lecia międzywojennego.
