Podziemne Państwo Polskie narodziło się 27 września 1939 r. i istniało do 1 lipca 1945 r. Było konspiracyjną organizacją mającą za zadanie utrzymanie polskiej państwowości podczas okupacji, odzyskanie niepodległości oraz przejęcie władzy po wyzwoleniu kraju. W pełni rozwoju Podziemne Państwo Polskie dysponowało 200 tysiącami żołnierzy AK. Była to największa podziemna armia na świecie podczas II wojny światowej. Ale państwo to nie tylko wojsko. W ramach ruchu oporu utworzono prawie 2 tysiące polskich szkół średnich prowadzących tajne nauczanie. Ponadto podczas okupacji studia ukończyło prawie 10 tys. osób. Dzięki podziemnej prasie ukazywało się aż około 1400 periodyków. Kwitło niepodległościowe życie kulturalne – odbywały się spektakle teatralne, koncerty, wieczory poetyckie. Wydawnictwa drukowały dzieła literackie – wielu znanych pisarzy debiutowało właśnie podczas okupacji.
W Legionowie i na terenie naszego dzisiejszego powiatu pierwsze struktury Podziemnego Państwa Polskiego powstały już w listopadzie 1939 r. Zawiązały się komórki Polskiego Związku Powstańczego (w 1942 r. wszedł w skład Armii Krajowej). O stopniu rozwoju Podziemnego Państwa Polskiego na naszych terenach świadczy fakt, że Legionowo było jedynym miastem, poza stolicą, w którym wybuchło powstanie warszawskie.
Również legionowscy nauczyciele włączyli się w ruch oporu. Tajne nauczanie było prowadzone od początku okupacji. Jednym z jego bohaterów był Jerzy Siwiński, dyrektor Gminnej Szkole Handlowej w Legionowie, członek Armii Krajowej, ps. „Dąb”. Podczas okupacji jego szkoła, pod przykrywką legalnie działającej placówki, prowadziła Tajne Gimnazjum i Liceum. Po upadku powstania warszawskiego Niemcy aresztowali Jerzego Siwińskiego, po czym rozstrzelali na terenie koszar w Legionowie. Dziś Jego imię nosi Powiatowy Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Legionowie.
Jeszcze podczas trwania kampanii wrześniowej 1939 r. polscy patrioci podjęli działania w celu utworzenia struktur Podziemnego Państwa Polskiego. Zgodnie z założeniami miało ono obejmować struktury zarówno wojskowe, jak i cywilne. W okupowanej Warszawie, już 27 września 1939 r. m.in. prezydent Warszawy Stefan Starzyński i dowódca obrony stolicy gen. Juliusz Rómmel powołali konspiracyjną organizację o nazwie Służba Zwycięstwu Polski. Natomiast 10 października odbyło się pierwsze posiedzenie Głównej Rady Politycznej, która była zalążkiem polskiej władzy cywilnej na terenie okupowanego kraju – formalnie podlegającej Rządowi RP na uchodźctwie.
Do zadań struktur wojskowych (Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej, a ten 14 lutego 1942 r. – w Armię Krajową) należał rozwój militarnej siły, która dawała szansę walki o niepodległość oraz utrzymania suwerenności po jej odzyskaniu. W 1941 r. do ZWZ należało 40 tys. żołnierzy, ale już jesienią 1942 r. AK miała na stanie ok. 200 tys. żołnierzy.
Zadaniem struktur cywilnych było zachowanie ciągłości polskiej państwowości oraz przygotowanie do przejęcia władzy po wyzwoleniu spod okupacji.
Fotografia – ze zbiorów Muzeum Historycznego w Legionowie
Materiał - na podstawie opracowań historycznych Jacka Szczepańskiego
