Rokrocznie, 31 sierpnia obchodzimy święto państwowe upamiętniające walkę o niepodległość, która na początku lat 80. XX w. doprowadziła do utworzenia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” i odzyskania przez Polskę wolności.
Przyczyny
Po II wojnie światowej, w wyniku porozumienia mocarstw zachodnich z ZSRR, Polskę zaliczono do strefy wpływów rosyjskich. Nasi wschodni sąsiedzi, przy współudziale lokalnych komunistów, wprowadzili system rządów totalitarnych, których najbardziej krwawym wydaniem był stalinizm. Polacy nigdy nie zaakceptowali utraty wolności. Od początku organizowany był opór – na początku zbrojny w postaci walki „Żołnierzy Wyklętych”, potem pokojowy, poprzez organizowanie strajków i manifestacji. Największymi z nich były: „polski październik 1956”, protesty studenckie w 1968 r., „grudzień 1970” na Wybrzeżu.
Walka o wolność i porozumienia sierpniowe 1980 r.
Preludium do „wydarzeń i porozumień sierpniowych 1980 r.” były strajki w czerwcu 1976 r. – głównie w Radomiu i Ursusie. Władze zareagowały falą represji, które wywołały opór w postaci utworzenia Komitetu Obrony Robotników. Środowisko niepodległościowe scaliło się wokół idei walki o prawa pracownicze. Nadzieje na odzyskanie wolności znacznie pobudził wybór ks. kard. Karola Wojtyły na papieża – przyjął imię Jan Paweł II. Ogromne znaczenie miała również pomoc materialna i merytoryczna z Zachodu – głównie z USA i Francji.
Pogorszenie sytuacji gospodarczej spowodowało znaczny wzrost cen, co na początku lipca 1980 r. spowodowało ogólnopolską falę strajków. Uwagę Polaków i mediów zachodnich przykuły wydarzenia, które rozgrywały się w Stoczni Gdańskiej. To tam powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który wysunął wobec władz kraju 21 postulatów dotyczących poprawy życia wszystkich Polaków. Zasięg strajków i protestów był tak wielki, że rząd PRL był zmuszony negocjować. W wyniku rozmów przedstawiciele opozycji i władzy 31 sierpnia 1980 r. podpisali porozumienie. Jednym z jego postanowień był zgoda na powołanie organizacji autentycznie reprezentującej interesy pracowników. Taką strukturę – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” – powołano do życia 17 września 1980 r.
Widok z góry na Bramę nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina i tłumy solidaryzujących się ze strajkującymi mieszkańców Gdańska. Fot.: Zenon Mirota - http://ecs.gda.pl/, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=42202391
- To, co wydarzyło się w 1980 roku, to fenomen na skalę nie tylko europejską, ale nawet światową – wspomina starosta legionowski Sylwester Sokolnicki, który jako młody, wchodzący wówczas w dorosłe życie człowiek, był zaangażowany w budowanie ruchu wolnościowego. – Koniec lat 70-tych ubiegłego wieku to była szarzyzna, puste półki w sklepach, ogólne poczucie beznadziei. I w tej szarzyźnie powstał ruch, który był budowany całkowicie oddolnie i spontanicznie. Dla mnie i wielu ludzi ostatecznym katalizatorem, który pobudził umysły i wlał w nas nadzieję na zmiany, były słowa wypowiedziane przez papieża Jana Pawła II w czerwcu 1979 roku podczas jego pielgrzymki do Polski „Niech zstąpi Duch Twój i odmieni oblicze ziemi. Tej ziemi”. Poczuliśmy wtedy, że można coś zrobić, obudził się w nas entuzjazm, jakaś pozytywna energia. Dziś, przy okazji 40. Rocznicy wydarzeń sierpnia 1980 pozdrawiam wszystkich tych, którzy wówczas zaangażowali się w działalność wolnościową i dzięki którym dziś żyjemy w niepodległym kraju i możemy sami o sobie stanowić. – podsumowuje starosta Sokolnicki.
Skutki
Sierpień 1980 r. był festiwalem i świętem wolności. Po wydarzeniach, które pokazały siłę opozycji, nie było już odwrotu. Stan wojenny i represje nie złamały woli walki o pełnię suwerenności Polski. Pośrednim skutkiem podpisania porozumień sierpniowych były więc pierwsze wolne wybory w 1989 r. Wielu historyków łączy je również z upadkiem ZSRR i zburzeniem muru berlińskiego.
fot. w nagłówku: Krzysztof Korczyński - http://ecs.gda.pl/, CC BY-SA 3.0 pl, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=43680069
